Fahrelnissa Zeid, 1901-1991

Soyut sanatın önde gelen temsilcilerinden biri olan Fahrelnissa Zeid, 1901’de Büyükada’da doğar. Kardeşleri yazar Cevat Şakir Kabaağaçlı ve ressam Aliye Berger; oğlu ressam Nejad Melih Devrim’dir. Sanayi-i Nefise’nin ilk kadın öğrencileri arasında olan sanatçı, resim öğrenimine Paris’teki Académie Ranson’un Stalbach Atölyesi’nde ve sonrasında İstanbul’da Namık İsmail Atölyesi’nde devam eder. 1934 yılında Irak’ın Ankara temsilcisi Emir Zeid ile evlenir, prenses unvanını alır. İlk kişisel sergisini 1944’te Maçka’daki evinde açan Zeid, belirli sürelerde yaşadıkları Paris, Londra, New York, Brüksel gibi şehirlerde yapıtlarını sergiler. 1976 yılında Amman’a yerleşen sanatçı burada kendi adıyla anılan bir sanat enstitüsü kurar ve hayatının sonuna kadar bu enstitüye yakın çalışarak üretimlerine devam eder. Sanatçı, 1991’de Amman’da hayata veda eder.

Çoğunlukla soyut bir lirizme sahip kompozisyonları ile tanınan Zeid’in kendine özgü resim dili, tek üsluba indirgenemeyecek kadar değişken ve zengindir. Zeid’in sanat pratiği; minyatür kurgusuna uygun şekilde inşa edilmiş uzam ve figürlü kompozisyonlarıyla erken dönem, vitray yüzeylerini anımsatan geometrik ve serbest soyutlamacı çalışmalarıyla olgunluk dönemi ve çoğunlukla portrelerden oluşan ve psikolojik anlatının ön plana çıktığı geç dönem şeklinde sınıflandırılabilir.

1951 tarihli “Cehennemim”, çizgisel tavrı ve kesik yüzey parçacıkları ile vitray-resim sentezli çalışmalarının en yetkin örneklerinden biridir. Yüzeydeki renk dalgalanması küçük geometrik alanlarla birlikte kompozisyonu sağdan sola veya soldan sağa farklı yönlere taşır.