Nil Yalter, 1938

Mısır’ın Kahire kentinde Türk bir anne-babanın kızı olarak 1938 yılında doğan Nil Yalter, dört yaşından Paris’e taşındığı 1965 yılında kadar İstanbul’da yaşar. İstanbul’da Robert Kolej’de eğitim gören Yalter, plastik sanatlar alanında akademik eğitim almaz. Türkiye’nin demokratikleşme ve batılılaşma sürecinde büyüyen sanatçı bu süreçte büyükbabasından Fransızca öğrenir, sanatın farklı alanlarıyla uğraşır. Paris’e göç edene kadar sergiler açar, tiyatroyu bir yandan oyuncu olarak deneyimlerken bir yandan da çeşitli oyunlarda kostüm tasarımı yapar.

Paris’te 1968 hareketine, Türkiye’de ise 1970’li yıllardaki politik iklime tanıklık eden sanatçının üretiminde bu olguların tümünün etkisi olur. Aynı zamanda 1970’li yıllarda Amerika’da güçlenen feminizm dalgası da Yalter’in çalışmalarındaki çerçeveyi belirleyen etkin bir unsur olarak öne çıkar. Yalter, sanat üretimini bu gelişmelere paralel olarak tuvalin ötesine taşırken farklı anlatım tekniklerini ifade aracı olarak kullanmaya başlar. Video çalışması “Başsız Kadın ya da Göbek Dansı” (1974), Türkiye’nin ilk video çalışması olmasının yanında, Fransa video sanatı için de bir dönüm noktasıdır. Videoda Yalter, kamerayı göbek deliğine yöneltir, ardından, göbeğinin çevresine giderek genişleyen bir burgaç şeklinde René Nelli’nin Erotique et Civilizations (Erotik ve Medeniyetler) kitabından bir pasaj yazar. Böylece erkeklerin oryantalist fantezileriyle kadınların bedensel özgürlük taleplerini yan yana koyar.

“Hakiki kadın aynı zamanda hem ‘içbükey’ hem de ‘dışbükey’dir. Ancak dışbükeyliğinin merkezi olan klitorisinden fiziksel ve düşünsel olarak mahrum bırakılmaması gerekir (...). Aslında klitoris nefreti, kadının bu muktedir parçasının erkekte yarattığı dehşetten kaynaklanır: bu parça, kadında mutlak orgazmı yaratır.” René Nelli, Erotique et Civilizations (Erotik ve Medeniyetler), Paris: Weber, 1972